ज्युलियन असांजेः हॅकर की क्रांतीकारक?

मनातून एकमेकांचा कमालीचा द्वेष करायचा पण बाहेर मात्र आपण एकमेकावर प्रेम करतो हे भासवायचं हा शीतयुद्ध या शब्दाचा वास्तवातला अर्थ श्याम मनोहरांनी त्यांच्या शीतयुद्ध सदानंद या कादंबरीत अचूकपणे पकडला आहे. तर तथाकथित शीतयुद्धाच्या अखेरीस म्हणजे सोवियेत रशियाच्या पतनानंतर अमेरिकेने इंटरनेटचं तोवर अमेरिकेच्या संरक्षण खात्याच्या ताब्यात असणारं तंत्रज्ञान खुलं केलं. जगातले करोडो कंप्युटर्स एकमेकांशी जोडले गेले. सुटा कंप्युटर म्हणजे नादुरुस्त झालेला वा गिर्‍हाइकाची वाट पाहात दुकानात बसून राह्यलेला अशी स्थिती आली. या कंप्युटर्सच्या जोडणीतूनच पुढच्या १०-२० वर्षांत अमेरिकेच्या साम्राज्याला धक्के बसू लागले. कंप्युटरमधील चिपची ताकद केवळ मार्केट फोर्सेसच्याच नव्हे तर व्यक्तीच्याही आवाक्यात आली. वास्तव जगातले संघर्ष मायावी वा आभासी जगात खेळले जाऊ लागले. जी माहीती डिजिटल म्हणजे शून्य आणि एक या दोन अंकांच्या विविध आणि गुंतागुंतीच्या रचनांमध्ये साठवली आहे ती सुरक्षित राहूच शकत नाही. कारण अशी माहिती कोणत्या ना कोणत्या कंप्युटरमध्येच साठवलेली असते आणि तो कंप्युटर सुटा नसतो. करोडो कंप्युटर्सच्या जाळ्याशी जोडलेला असतो. त्यातल्या माहितीवर डल्ला मारता येतो. हॅक करणं म्हणजे कुर्‍हाडीने तोडणं. कोणत्याही कंप्युटरवर हल्ला करणार्‍या बुद्धिमंतांना हॅकर्स ठरवण्यात आलं. तर बहुजन हिताय, बहुजन सुखाय अशा भूमिकेतून म्हणजे स्वार्थाला तिलांजली देऊन कोणी गोपनीय माहिती काढण्यासाठी या तंत्रज्ञानाचा वापर केला तर त्यांना दहशतवादी ठरवण्यापर्यंत अमेरिकन सत्ताधारी वर्गाने मजल मारली.


ज्युलियन असांजेला पकडण्यासाठी जगभर हाकारे उठवण्यात आले. त्याने आणि त्याच्या सहकार्‍यांनी कोणत्याही कायद्याचा भंग केलेला नसल्याने स्त्रियांचा विनयभंग आणि बळजोरी केल्याप्रकरणी स्वीडनमध्ये असाजेंवर गुन्हे दाखल करण्यात आले. या गुन्ह्यांची हकीगत संशयास्पद आहे. प्राथमिक चौकशीनंतर असांजेला आरोपांतून मुक्त करण्यात आलं पण नंतर पुन्हा चौकशी सुरु झाली. (स्वीडनमधील लोकशाही आणि लोककल्याणकारी शासन आणि समाज यांचा बुरखा फाडणारा एक विस्तृत निबंध वसंत पळशीकरांनी दोन दशकांपूर्वीच लिहिला होता.) विकिलीक्सला मास्टर वा व्हिसा अशी क्रेडिट कार्डे वापरून ऑनलाइन देणग्या देणार्‍यांवर बंदी घालण्यात आली, विकीलीक्सला डोमेन नेम नाकारून तिचं अस्तित्व इंटरनेटवरून पुसून टाकण्याचा डाव खेळला गेला. विकीलीक्सच्या वेबसाइटवर अज्ञात हॅकर्सनी हल्ले सुरु केले तर मास्टर आणि व्हिसा कार्डांच्या वेबसाईटीही हल्ल्यांच्या लक्ष्य झाल्या. हॉलिवूडच्या एखाद्या फिल्ममध्ये शोभून दिसेल असं युद्ध जगातील सत्ताधारी वर्गाने विकीलीक्सला नामोहरम करण्यासाठी सुरु केलं.

जगभरचे करोडो कंप्युटर्स एकमेकांशी जोडले गेल्याने न्यू मिडियाचा, नव्या माध्यमाचा जन्म झाला. अभिव्यक्ती हाच मिडिया अशी नवी व्याख्या जन्माला आली. वृत्तपत्रं, नियतकालिकं, टेलिव्हिजन ही पारंपारिक वा लोंढा प्रसारमाध्यमं ठरली तर ईमेल, एसएमएस, ब्लॉग, चॅट रूम, वेबसाइटस्, सोशल नेटवर्किंग साइटस् हा नवा मिडिया ठरला. नव्या आणि पारंपारिक माध्यमांमध्ये कधी स्पर्धा तर कधी सहकार्य तर कधी हातमिळवणी होऊ लागली. पारंपारिक माध्यमांवर कॉर्पोरेटस् वा सत्ताधार्‍यांचं नियंत्रण असलं तरिही न्यूयॉर्क टाइम्स, गार्डियन यांनी विकीलीक्सशी हातमिळवणी केली. विकीलीक्सकडील माहितीची खातरजमा करण्याची जबाबदारी स्वीकारली. विकीलीक्सला पारंपारिक माध्यमाचा पाठिंबा मिळाला त्यामुळे विश्वासार्हता मिळाली. असांजेला अटक झाल्यावर आभासी आणि वास्तव जगातही निषेधाच्या लाटा उसळल्या. कोर्टाचा निर्णय काही लागो वा अमेरिकन सत्ताधार्‍यांचे मनसुबे तडीला जावोत, बाजारपेठेला आणि सत्ताधार्‍यांना कंप्युटर चिपच्या सामर्थ्याची, असांजेच्या आणि विकीलीक्सच्या बुद्धिमत्तेची, जगाच्या कानाकोपर्‍यातून त्यांना मिळालेल्या पाठिंब्याची दखल घ्यावीच लागेल.

समथिंग यू कान्ट बाय बट फॉर एव्हरिथिंग एल्स, देअर इज मास्टर कार्ड या जाहिरातीतील विकत घेता येणार नाही अशा बाबींची यादी आता वाढत जाण्याची चिन्हं दिसू लागली आहेत. तसं घडलं तरच लोकशाहीच्या गळ्याला बसलेला बाजारपेठेचा विळखा सैल होऊ शकेल.